Konsol

Linux ortamında bilgisayarımızdaki pek çok işi grafiksel kullanıcı arayüzde yaparız. Ancak ilkel olarak gözükse de pek çok sorunu çok daha hızlı çözmemizi sağlayan bir başka ortamda komut satırı arayüzüdür. Kurulum ile birlikte Konsole komut satırı aracı yüklü gelmektedir.

Kabuk ise komut satırı arayüzünde yazdığımız komutların bilgisayar tarafından anlaşılmasını sağlayan bir yorumcudur. Varsayılan olarak kullanılan kabuk türü BASH'tır.

Konsolu açmak

Uygulama Başlatıcı > Uygulamalar > Sistem > Uçbirim (Konsole) yolunu izleyerek ya da Alt + F2 tuş bileşimi kullanarak açılan kutucuğa konsole yazarak Konsole isimli komut satırı arayüzünü açabilirsiniz. İlk görüntü korkutucu olmasına rağmen hızlı ve sorunun çözümünün daha çabuk görülmesi açısından kullanışlı olduğu düşünülmektedir.

Dolphin, Konqueror gibi dosya yöneticilerinde herhangi bir dizini görüntülerken o dizin içinde konsolu çalıştırmak için F4 tuşu kullanılabilir. Grafiksel ortamındayken Ctrl + Alt + F1 ya da F2, F3, F4, F5, F6 tuşları kullanılarak 6 farklı kullanıcı ile konsol hesabını kullanılabilmektedir. Bu durumda grafiksel kullanıcı arayüzüne geri dönmek için Ctrl + Alt F7 kullanmalıyız.

 

Konsolu tanımak

Konsol açıldığında kullanici_adi@bilgisayar_adi calisilan_dizin $ görürüz.

cengiz@ali-pc: usr $

Bulunduğumuz dizinin yolunu tam olarak görmek için pwd komutunu kullanırız.

cengiz@ali-pc: usr $ pwd /usr

Dizinimizi değiştirmek için cd komutunu kullanırız. İstersek cd ... komutu ile bir üst dizine dönerken cd /home/kullanici_adi/dizin_adi yolunu kullanarak ev dizinindeki bir dizinin içine girebiliriz. Masaüstüne gidelim;

cengiz@ali-pc: usr $ cd /home/cengiz/Masaüstü cengiz@ali-pc: Masaüstü $

Burada dizin içindeki dosya ve dizinleri görmek istiyoruz. Bunun için ls komutunu kullanabiliriz.

cengiz@ali-pc: Masaüstü $ ls 'KASKO PLÇ.pdf'        Home.desktop 'TRAFİK PLÇ.pdf'       IMG-20170224-WA0000.jpg  ALDASK.pdf                      ilahi.pdf 'Atari800Win PLus 3.1.desktop'   karsiyaka_harita.jpg  dhomars.jpg                     Tarifler.odt  FlightWizard                    Text.txt  fonlar.xls                      trash.desktop  gelisim_tablosu.png             user.odt  github                          yargitay.ods

Komut kullanımı

ls komutunu kullanarak dizin içindekileri gördük. Ancak biz dizindeki gizli dosyaları da görmek istiyoruz. Bunun için ls -a komutunu kullanıyoruz.

cengiz@ali-pc: ~ $ ls -a Adsız 1.txt'                                 .gdbinit                             .PlayOnLinux Ads.txt                                        geziler.ods                        "PlayOnLinux's virtual drives" alicengizkurt1.pdf                      .gimp-2.8                           .pyhistory alicengizkurt2.pdf                      .gitconfig                             python atamarin.pdf .                             gkrellm2                             Python3.pdf 'Atari 800'                                  .gnome                                Resimler .bash_history                             .goldendict                          .revdep-rebuild.1_files .bash_logout                              .googleearth                        .revdep-rebuild.2_ldpath .bash_profile                              .gphoto                                .revdep-rebuild.3_rebuild .bashrc                                       Gros_tonilato.pdf                  .revdep-rebuild.4_lnames Belgeler                                     .gtkrc-2.0                               .revdep-rebuild.4_rdnames ben.txt .                                     hplip                                       .sane Bluetooth                                   hubpress                                sec .cache İndirilenler                      sgk_                                       denizde_yasam.pdf Cengizkan6.pdf                        .java                                        silah.pdf check                                        KARS.pdf                                sinek.pdf .cmake                                     .kde                                         .skrooge .compose-cache                      kkk_oem.pdf                             Sozluk .config                                     .local                                          .ssh .dbus                                       Masaüstü                                   test .directory                                 .masterpdfeditor                         Testing

Dizindeki dosyaların ve dizinlerin boyutlarını, izinleri gibi bilgileri de görmek istiyoruz. Bunun için ls -l komutunu kullanmalıyız.

cengiz@ali-pc: İndirilenler $ ls -l toplam 142452 drwxr-xr-x 4 cengiz cengiz 4096 Eki 18 2013 1135 -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 282445 Ağu 26 2016 1135.zip -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 64996 Ara 25 10:37 41H4539TRAFİKPL.pdf -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 2274111 Ara 15 19:27 aylikbultaralik17.pdf -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 2248376 Ara 15 19:08 aylikbultkasim17.pdf -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 10361997 Kas 16 22:37 Brochure-Marine_EN_web.pdf -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 88594 Oca 6 19:07 ddmdm.jpg -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 47702 Ara 14 11:25 Fatura-113494.pdf -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 867709 Ara 1 2015 flightwizard-v0.8021-beta_jre-1.6.zip drwxr-xr-x 7 cengiz cengiz 4096 Ara 22 15:14 future-0.16.0 -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 824484 Ara 22 15:12 future-0.16.0.tar.gz -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 78774 Oca 17 16:36 genc.jpeg drwxr-xr-x 15 cengiz cengiz 12288 Ara 20 23:30 goldendict-master -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 8386 Oca 15 18:21 google-chrome.desktop -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 7643 Ara 21 16:29 grub -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 775982 Ara 1 2015 IMG_20150505_090737.jpg -rw-r--r-- 1 cengiz cengiz 681103 Ara 1 2015 IMG_20150705_140031.jpg

Komut hakkında bilgi almak için komut_adi --help komutunu kullanırız. Örneğin pisi komutu hakkında daha geniş bilgi sahibi olmak istiyorsak pisi --help komutunu kullanmalıyız.

c engiz@ali-pc: İndirilenler $ pisi --help Kullanım: pisi [seçenekler] [parametreler] aşağıdakilerden birisi olabilir: add-repo (ar) - Depo ekle blame (bl) - Paket sahibi ve yayım bilgisi build (bi) - Verilen PiSi paket(ler)ini inşa et check - Kurulumu denetle clean - Kullanılmayan kilitleri temizle configure-pending (cp) - Kalan paketleri yapılandır delete-cache (dc) - Önbellek dosyalarını temizle delta (dt) - Delta paketleri yarat disable-repo (dr) - Depoyu pasifleştir emerge (em) - PiSi kaynak paketlerini depodan inşa et ve kur emergeup (emup) - Build and install PiSi source packages from repository enable-repo (er) - Depoyu etkinleştir fetch (fc) - Paket indir graph - Paket ilişkilerinin grafiğini çıkar help (?) - Verilen komutlar hakkında yardım görüntüler history (hs) - PiSi işlemlerinin günlüğü index (ix) - Verilen dizindeki PiSi dosyalarının kataloğunu çıkar info - Paket bilgisini göster install (it) - PiSi paket(ler)i kur list-available (la) - Depolardaki paketleri listele list-components (lc) - Bileşenleri listele list-installed (li) - Tüm kurulu paketlerin listesini bas. list-newest (ln) - Depolardaki en yeni paketleri listele list-orphaned (lo) - List orphaned packages list-pending (lp) - Bekleyen paketleri listele list-repo (lr) - Depoları listele list-sources (ls) - Müsait kaynakları listele list-upgrades (lu) - Yükseltilecek paketleri listele rebuild-db (rdb) - Veritabanlarını Yeniden İnşa Et remove (rm) - PiSi paketlerini kaldır remove-orphaned (ro) - Remove orphaned packages remove-repo (rr) - Depoları kaldır search (sr) - Paket ara search-file (sf) - Dosya ara update-repo (ur) - Depo veritabanlarını güncelle upgrade (up) - PiSi paketlerini güncelle Belirli bir komut hakkında yardım almak için "pisi help " kullanınız.Seçenekler: --version programın sürüm numarasını göster ve çık -h, --help bu yardım iletisini göster ve çık

'

Burada pisi [seçenekler] [parametreler]... görüyoruz. Bu komutun nasıl kullanılacağını gösteriyor. <> içindekiler zorunlu olarak kullanılması gereken argümanlardır.

 

Komut satırı ipuçları

Klavyedeki sekme (tab) tuşu ile komutunuzu tamamlayabilirsiniz. Hatırlamaya çalıştığınız komutun ilk birkaç harfini yazıp sekme tuşuna basın. Bu harflerle başlayan komutlar listelenecektir.

Daha önceden kullandığınız komutlar için klavyeden yukarı tuşuna basın. Gerekli komuta gelene kadar yukarı tuşuna basmaya devam edin.

Ctrl + C ile o anda çalışan komutu durdurur Ctrl + D ile konsoldan çıkarsınız.

Shift + Insert tuşları ile kopyaladıklarınızı konsola yapıştırırsınız.

Konsoldan bir X uygulaması çalıştırılırsa Ctrl + Z ile program duraklatıldıktan sonra bg komutu ile arka plana alınabilir. Bunun yerine konsoldan başlatacağınız programın arkasına and && işareti ekleyin. Böylece program arka planda başlayacaktır.

Konsolda sudo ile başlayan bir komuttan sonra normal kullanıcı şifresi girilir. Konsolda yetkili kullanıcı olmak için girilen su komutundan sonra ise yetkili kullanıcı (root) şifresi girilmektedir. Ayrıca su- komutu da bulunmaktadır. Bu komut sayesinde /sbin /usr/sbin gibi bazı dizinlerdeki komutlara otomatik erişim sağlar.

Konsol ekranında $ işareti sizin normal bir kullanıcı, # işareti ise sizin root yani yönetici kullanıcı olduğunuzu gösterir.

 

Bazı konsol komutları

ln 

Bağ yaratmaya yarar.

Uygulama

ln --symbolic /home/kullanici_adi/Music /home/kullanici_adi/Desktop/Music

kullanici_adi kullanıcısına ait ev dizinindeki Music dosyasını Masaüstünde (Desktop) sembolik bağ ile gösterir.

ls

Dizinde bulunan her şeyi listeler.

Uygulama

ls /home/kullanici_adi

ls -a 

Gizli dosyaları da listeler.

ls -l 

Bütün dosyaları boyut ve tarih göstererek listeler.

Arşiv

tar -zxpf 

Uzantısı .tar.gz olan sıkıştırılmış dosyaları açar.

Uygulama

tar -zxpf dosya_adi

tar -xpf

Uzantısı .tar olan dosyaları açar.

gunzip

Uzantısı .gz olan dosyaları açar.

Kopyalama, silme, dizin oluşturma

cp 

dosyaları kopyalar.

Uygulama

cp /home/kullanici_adi/dosya_adi  /home/kullanici_adi/dizin_adi/dosya_adi

dosya_adi dosyasını dizin_adi dizinine taşır.

mv 

Dosya adını değiştirir ya da dosyayı başka bir dizine taşır.

mkdir

Yeni bir dizin oluşturulmasını sağlar.

rmdir 

Belirtilen dizinin silinmesini sağlar.

rm

Dosya silmenizi sağlar.

rm -rf 

Dizin silmenizi sağlar.

Not: Çok dikkatli olun root hakkı varken bütün sistemi istemeden silebilirsiniz!

Dizin

cd 

belirtilen dizine geçmenizi sağlar.

cd ..

bir üst dizine geçmenizi sağlar.

cd ~ 

kullanıcı dizinine geçmenizi sağlar.

pwd 

o anda bulunan dizini görüntüler.

cat 

dosyanın içeriğini sayfa sayfa listeler.

chmod

dosyanın /dizinin erişim izinlerinin değiştirir.

chown 

dosyanın / dizinin sahibini ve grubunu değiştirir.

clear

komut satırı arayüzü ekranını değiştirir.

cmp 

iki dosyayı karşılaştırır.

dd 

bir dosyayı dönüştürür ve kopyalar.

df

dosya sisteminin disk alanı kullanımını gösterir.

du

bir dizinin kullandığı disk alanını gösterir.

dmesg 

sistemin en başından beri açılış mesajlarını gösterir.

fdisk

bölümleme tablosunu gösterir ve düzenler.

free 

bellek kullanımını gösterir.

find

dosya bulma aracıdır.

Uygulama

find o*.odt

o harfiyle başlayan odt uzantılı dosyaları bulur.

ifconfig 

ağ arayüzünü gösterir ve düzenler.

mkdir

bir dizin yaratmayı sağlar.

mount

bir disk /iso dosyasını bağlar.

umount

bir disk /iso dosyasını ayırır.

mv 

bir dosyayı başka bir yere taşır.

rmdir 

boş bir dizini siler.

ps

çalışan işlemler hakkında bilgi verir.

İşlem durdurma

kill 

Pid numarası verilen işlemi durdurur.

 

kill -9 

Pid numarası verilen eggdrop işlemini durdurur.

 

killall 

Belirtilen program türündeki tüm işlemleri durdurur.

Komut açıklama

whatis 

Belirtilen komutun açıklamasını verir.

 

man 

Komut hakkında yardım görüntüler

Diğer

pico 

belirtilen dosyayı text ile düzenlemenizi sağlar.

ftp 

belirtilen siteye ftp bağlantısı sağlar.

lynx

belirtilen siteyi görüntüler.

df

hard disk istatistiklerini görüntüler.

quota 

Disk kullanımınızı gösterir.

uname 

İşletim sisteminizin durumunu gösterir.

 

whoami 

Kendi bilgilerinizi gösterir.

 

who 

Sunucuya bağlı olanları gösterir.

 

last 

Hesabınıza yapılan en son bağlantıyı gösterir.

 

whereis 

Belirtilen dosyanın nerede olduğunu gösterir.

Uygulama

whereis amsn*.pisi

 

BitchX 

IRC programını çalıştırır.

 

mail 

Postalarınızı kontrol eder.

 

ps -x 

Sizin çalıştırdığınız işlemleri gösterir.

 

ps -a 

Sunucuda çalıştırılan tüm işlemleri gösterir.

ps -ux

Çalıştırılan işlemlerin CPU/RAM kullanımıyla gösterir.

 

passwd 

Shell hesabınıza girerken kullandığınız şifreyi değiştirmenizi sağlar.

 

vhosts ya da vhost 

Sistemde bulunan vhostları (virtual host) listeler.(BNC için kullanabilirsiniz)

 

ip addr

Root makineden ip öğrenmenizi sağlar.

 

adduser login & chown mavigok /home/login & passwd pass1 , passwd pass2

Rootta hesap açar.

 

reboot 

Sunucuya restart atar

 

service mysqld restart

Mysql restart atar.

 

service httpd restart

Apachiye rest atar.

service httpd stop 

Sitelere ulaşımı kapatır.

 

apf -d ipadresi 

Verilen ip'e ban atar.

 

service apf restart 

apf ye restart atar.

 

netstat -n 

Sunucuya bağlanan ipleri gösterir.

 

netstat -a 

Sunucuya bağlanan reseller ipleri gösterir. (Proxy kullanmanız fark etmez her zaman gercek cıkış ipi görünür.)

Standart girdi / çıktı yönlendirmesi

Linux komutlarının en önemli özelliklerinden biri de girdilerin ya da çıktıların yönlendirilmesidir. Bu işi yapan operatörler;

Standart çıktı

> operatörü çıktı dosyasının üzerine yazdırır ancak eski dosyayı korumaz.

>> operatörü ise çıktıyı dosyaya ekler.

Standart girdi

<: Linux komutlarını varsayılan olarak klavyeden girdi alır. Ancak klavye yerine bir dosyadan da girdi almak mümkündür. Bunun için < kullanılır.

Boru operatörü "|"; Yönlendirme işleminin en çok kullanılan operatördür. Boru işlemiyle bir komutun çıktısı başka bir komutun girdisi olarak kullanılabilir.

Bazı püf noktaları

• X açılmadığı zaman İnternet sitelerinden yararlanamamak çok zordur. Bunun için sudo pisi it lynx ile komut satırında kullanılan Lynx komut satırı web tarayıcısı kurulur.
• Disk imaj dosyalarını bağlamak ve kullanmak için programa ihtiyacınız yoktur. Bu iş için mount komutu kullanılır. Önce mkdir komutuyla bağlanacak dizini oluşturun. Genellikle bu dizin /media ya da /mnt içine oluşturulursa da ev dizininde görmek için mkdir /home/kullanici_adi/dizin_adi şeklinde dizin oluşturabilirsiniz. Ardından mount -t iso9660 isodosyasi.iso /mkdir/ile/yaratilan/dizin -o loop komutuyla bağlayabilirsiniz.
• Herhangi bir X uygulaması açılmıyor ya da kendi kendine kapanıyorsa onu konsolda çalıştırın. Çıktılar sayesinde neler olduğunu göreceksiniz.
• Ev dizininde bir dosyanızı bulamıyorsanız find komutunu kullanın. Örneğin find /home/kullanici_adi |grep anahtar_kelime komutunu kullanabilirsiniz.

 

İlgili maddeler

• Konsol üzerinden dosya sıkıştırma ve arşiv açma yöntemleri

 

Dış bağlantılar

• Kullanıcı Komutları (belgeler.org)
• Sistem Yönetim Komutları (belgeler.org)
• Özgürlükİçin.com e-dergi